Griekenland, Anatolië, en de Slag bij Issus
Alexander wie?
Alexander de Grote was een Macedonische koning die in de 4de eeuw voor Christus een waanzinnige veldtocht ondernam. Tijdens die veldtocht wist hij een voor zijn tijd ongezien groot rijk te veroveren dat zich over 3 continenten uitstrekte. Overal waar hij kwam stichtte hij steden, vaak naar zichzelf genoemd, waarvan de bekendste wellicht Alexandrië in Egypte is.
Zeggen dat Alexander de Grote, die eigenlijk Alexander III van Macedonië was, een diepe indruk heeft nagelaten is een understatement. Eeuwen na zijn dood gold Alexander als hét voorbeeld van goed leiderschap voor diverse Romeinse leiders en generaals. Napoleon Bonaparte zou hebben gezegd dat Alexander de Grote de grootste militaire leider was die ooit heeft geleefd. De Franse zonnekoning Lodewijk XIV liet grote schilderijen (en wandtapijten) maken van Alexanders grootste militaire successen om zijn paleis in Versailles mee te decoreren. En dan heb je nog de Alexanderroman, een verzameling boeken en verhalen over Alexanders leven dat eeuwen na zijn dood werd geschreven en verspreid. De Alexanderroman bestaat voornamelijk uit sterk geromantiseerde verhalen, legendes en pure verzinsels, maar desondanks was het één van de populairste boeken in de middeleeuwen.
En dat is eigenlijk geen wonder. Zelfs zonder de extra verzinsels van de Alexanderroman leest het verhaal van Alexanders leven als een echte avonturenroman, compleet met intriges, moeilijke tochten, belegeringen, veldslagen en ontmoetingen met onbekende volkeren. Over het leven van Alexander de Grote, het rijk dat hij veroverde en zijn nalatenschap valt veel boeiends te vertellen.
Alexander had al tijdens zijn leven een mythische status, mede dankzij slimme propaganda.
Alexander had zelfs een eigen biograaf meegenomen op zijn veldtocht.
Foto van Nick Vlachos via Unsplash
Let’s start at the very beginning
Laten we dan maar beginnen bij het begin. Alexander de Grote werd geboren in het jaar 356 v. Chr. in Pella, hoofdstad van het koninkrijk Macedonië. Het toenmalige koninkrijk Macedonië lag in het noorden van het huidige Griekenland. Hij werd onderwezen door, onder meer, de beroemde Griekse filosoof Aristoteles. Op 18-jarige leeftijd mocht hij zijn militaire kunsten al eens bewijzen als aanvoerder in het leger van zijn vader. Alexanders vader, Filip II, was immers ook een bezig bijtje. Hij had het merendeel van de Griekse stadstaten onder Macedonisch gezag gebracht door militaire veroveringen, slimme huwelijken en sluwe diplomatie. Enkel Sparta werd nooit door deze Macedonische koning onderworpen.
Maar net toen Filip II zijn blik richtte op de oosterburen, het machtige Perzische Rijk, werd hij vermoord. Alexander, dan 20 jaar oud, wordt Alexander III, koning van Macedonië. Bedankt voor het hervormde, getrainde leger en het Macedonisch-Griekse rijk, papa? Wel, ja, maar als je denkt dat Alexander het rijk in zijn schoot geworpen kreeg, dan heb je het mis. Hij kreeg snel te maken met opstanden in de onderworpen gebieden. Vooral de voorheen machtige stadstaten Athene en Thebe deden moeilijk. Tijd voor actie dus!
Al snel bleek dat de jonge Alexander niet voor zijn vader moest onderdoen. Hij bestendigde zijn macht aan de noordgrens en drukte de Griekse opstanden de kop in. Na de totale verwoesting van de stad Thebe in 335 v. Chr. dacht geen Griek meer aan opstand. Met het hele Macedonische rijk stevig onder de duim begon Alexander, in 334 v. Chr., aan zijn beroemde veldtocht. Aanleiding voor de veldtocht? De ‘bevrijding’ van de Griekse steden aan de westkust het huidige Turkije, die in de 5e eeuw v. Chr. -meer dan 100 jaar eerder dus- door de Perzen veroverd waren. Een uitvlucht, zeg je? Wellicht wel, want het zal blijken dat Alexanders ambities veel verder reiken dan louter de ‘bevrijding’ van de Griekse steden op het Anatolische schiereiland.
Verovering van Anatolië
Maar een mens moet ergens beginnen en dus stak Alexander met zijn leger de Hellespont over, oftewel de zeestraat tussen Europa en Azië die we nu kennen als de Dardanellen. De westkust van het huidige Turkije was op dat moment dus in handen van het Perzische Rijk, maar die waren niet echt onder de indruk van de jonge koning uit het westen. De Perzische koning, Darius III, liet de verdediging van dit grensgebied dan ook over aan zijn lokale bestuurders of satrapen. Na een bezoekje aan de stad Troje -Alexander was een grote fan van Homerus- troffen het Macedonische leger en het Perzische leger van Asia minor (zo noemde men dit gebied in die tijd) elkaar bij de rivier Granicus. Ondanks een numerieke overmacht van de Perzen werd het een klinkende overwinning voor Alexander en het Macedonische leger.
Hierna trok Alexander verder door het Anatolische schiereiland. Zonder al te veel moeite onderwierp hij het hele gebied. Er waren weliswaar wel wat belegeringen nodig en met name de belegering van Halicarnassus, het huidige Bodrum, bleek een lastige klus. Alexander liet zich echter door niets of niemand tegenhouden en veel steden gaven zich zonder slag of stoot over aan de Macedoniërs. De veroverde steden voorzagen de koning en zijn leger van veel geld, voedsel en extra strijdkrachten. De veldtocht verliep voorspoedig en, na in Gordium de Gordiaanse knoop te hebben doorgehakt, trok Alexander verder zuidwaarts richting het huidige Syrië en Libanon.
De slag bij Issus
De Perzische koning Darius III had ondertussen echter niet stilgezeten. Hij had een enorm leger rond zich verzameld en was richting Syrië getrokken om zelf de confrontatie aan te gaan met Alexander. Nabij de stad Issus troffen beide legers elkaar. Het Macedonische leger, aangevoerd door Alexander de Grote stond tegenover het machtige Perzische leger, aangevoerd door de Koning der Koningen zelf, Darius III. Opnieuw had het Perzische leger een numerieke overmacht. De oude bronnen overdrijven, maar vermoed wordt dat het Perzische leger minstens 2 maal zo groot was als het Macedonische. Het gevecht was lang onbeslist en het zag er hier en daar zelfs niet zo goed uit voor de Macedoniërs. Maar dan kwam hét kantelpunt: Alexander zag de strijdwagen van Darius III. Zonder aarzelen wendde hij zijn paard Bucephalus en stormde hij in volle vaart op de Perzische koning af. Darius III zag Alexander komen, sprong in een kleinere strijdwagen en vluchtte weg.
En, wat denk je dat het Perzische leger deed, wanneer ze hun Koning der Koningen zagen vluchten? Juist. De Macedonische overwinning was compleet, temeer omdat Alexander in het Perzische kamp allerlei rijkdommen aantrof. Waaronder ook de vrouw, moeder en kinderen van Darius III. Alexander nam de koninklijke familie gevangen, maar zou hen altijd goed behandeld hebben.
Op naar deel 2
Je zou denken dat Alexander na deze veldslag even zou uitrusten, maar nee hoor, daar was geen tijd voor. Het Perzische Rijk van de Achaemeniden was groot, veel groter dan het relatief kleine stukje ervan dat al onder Macedonische controle stond. Dus stoomde Alexander door, op naar deel 2: de Levant, Egypte en een 2e treffen met het Perzische leger.
