Centraal-Azië en India, terugtocht en nalatenschap
Centraal-Azië en India
Met de dood van de Perzische koning Darius III én diens kortstondige opvolger Bessus (zie deel 2), had Alexander de Grote de facto het Perzische Rijk veroverd. De grote hoofdsteden van het Perzische Rijk, Persepolis, Susa, Babylon en Ecbatana, waren in Macedonische handen net als, nog steeds, de familie van Darius III. Alexander de Grote was de nieuwe Perzische koning. Maar de volkeren in het noordoosten van het Perzische Rijk zagen dat anders. Zij waren niet bereid om de relatieve onafhankelijkheid die ze onder Perzische heerschappij genoten, af te staan aan een jonge koning uit het westen. Zij zouden vechten voor hun onafhankelijkheid.
Het gevolg was een lange guerrillaoorlog, die zwaar woog op het leger én op het gemoed van Alexander zelf. Uiteindelijk trouwde Alexander met een lokale Sogdische (regio rond het huidige Samarkand, Oezbekistan) prinses, Roxane. Hiermee keerde de rust grotendeels weer, en Alexander kon verder trekken, zuidwaarts, richting het huidige Pakistan. Want nee, het was nog niet voorbij. Hij wilde -uit noodzaak of niet- zijn macht in die regio bevestigen en uitbreiden.
En dus trok zijn leger verder, terug de Hindoekoesj over en door de Punjab, een regio waarvan de Grieken en Macedoniërs weliswaar wel wisten dat ze bestond, maar waarover ze de wildste verhalen te horen hadden gekregen. De Indiase koninkrijken moeten hen meer exotisch geleken hebben dan wij ons ooit kunnen voorstellen. Er werd opnieuw gevochten en opnieuw werden er allianties gesmeed met lokale leiders. Business as usual. Maar het leger begon moe te worden. We zijn intussen al in het jaar 326 voor Christus, en het voor het leger is het genoeg geweest.
De Macedoniërs en Grieken waren hun koning gevolgd door vreemde en onbekende gebieden, ze hadden meermaals tegen het machtige Perzische leger gevochten én ze hadden Indische strijdolifanten verslaan. Na de, wederom gewonnen, slag bij de rivier Hydaspes (de Jehlum rivier) tegen de Indische koning Porus, wilde Alexander echter nóg verder oostwaarts, richting Gangesvlakte. Maar hij kon zijn mannen niet meer overtuigen om hem nog verder oostwaarts te volgen.
Men vermoed dat de Jhelulmrivier de Hydaspes uit de oudheid is. Vlak na de slag bij de Hydaspes
stichtte Alexander de stad (Alexandrië) Bucephala, ter ere van zijn overleden paard Bucephalus.
Deze stad zou dan het huidige Jhelum geworden zijn.
Foto van Abdur Rehman Ch via Unsplash
Terug naar Susa en Babylon
Alexander had weinig keuze en organiseerde de terugtocht. Hij volgde de Indusrivier zuidwaarts, tot hij de Indische Oceaan bereikte. Daar splitste hij zijn leger. Een deel keerde terug met een vloot door de Perzische Golf. Alexander leidde een ander deel via een zuidelijke route, dwars door de Gedrosische woestijn.
Terug in Susa nam Alexander de organisatie van zijn immense rijk onder de loep. Hij onderdrukte nieuwe opstanden in oosten en stelde er overal Macedonische of Griekse satrapen (provinciebestuurders) aan. Hij organiseerde een massahuwelijk waarbij zijn Griekse of Macedonische officieren met Perzische vrouwen moesten trouwen om de eenmaking van het Rijk te bevorderen. Zelf trouwde hij ook met twee Perzische prinsessen, waaronder een dochter van Darius III.
Verschillende bronnen vermelden dat Alexander nog plannen had voor verdere uitbreiding van zijn Rijk. Zo zou hij zijn blik onder meer gericht hebben op Carthago en op de Arabische kuststeden. Het zou echter nooit zover komen. In juni 323 v. Chr. stierf Alexander in Babylon, op 32-jarige leeftijd.
Nalatenschap
Het immense wereldrijk van Alexander de Grote viel al snel na zijn dood uit elkaar. Hij had zijn opvolging niet geregeld, en er brak een burgeroorlog uit tussen zijn generaals. Toch is de invloed van zijn veroveringen niet te onderschatten. Veel van de steden die hij stichtte bestaan nu nog. In die steden liet hij telkens een deel van zijn Macedonische en Griekse troepen achter, en zo bracht de veroveringstocht van Alexander het hellenisme met zich mee. Dit is de verspreiding van de Griekse cultuur en Griekse ideeën en de vermenging ervan met de lokale culturen. Egypte bleef nog tot het jaar 30 v. Chr. onder bestuur van een Macedonische dynastie. En in het Oost-Romeinse Rijk, oftewel Byzantium, was de voertaal eerder Grieks dan Latijn.
Je kunt je ook de vraag stellen hoe de geschiedenis zou gelopen zijn mocht Alexander niet zo jong gestorven zijn. Zou het Romeinse Rijk dan überhaupt wel bestaan hebben? Of zou het ooit die omvang hebben gehad? Of zou het net nog groter zijn geworden, met Alexander die de weg voor hen had voorbereid? Was Alexander wel een veel langer leven beschoren geweest? Over de oorzaak van zijn dood hebben we eigenlijk geen zekerheid. Wat we wel weten, is dat Alexander zeer veel dronk en vele oorlogswonden had opgelopen doorheen de jaren. Oorlogswonden die waarschijnlijk niet allemaal even goed genezen waren. Er waren ook geruchten van vergiftiging, en we weten dat het Macedonische hof een lange traditie had van moordpogingen op de koningen.
Waarschijnlijk is Alexander echter gestorven aan een ziekte, aangezien de oude bronnen spreken van ziekte en koorts voor zijn overlijden. Vele onderzoekers hebben al vele mogelijke ziekten geopperd, waaronder malaria, maar eigenlijk weten we het gewoon niet. Wat er ook van zij, hij heeft er tijdens zijn korte leven toch maar mooi voor gezorgd dat er meer dan 2.300 jaar na zijn dood nog over hem gesproken en geschreven wordt.
Want over Alexander, die al tijdens zijn leven een mythische status had, is doorheen de geschiedenis heel wat geschreven en verteld. In verschillende culturen vind je verhalen en legendes over hem terug. De boeken die zijn metgezellen schreven werden gebruikt als bron voor de werken van diverse Romeinse auteurs, die op hun beurt weer een belangrijke bron zijn voor hedendaagse historici. In de middeleeuwen had je de Alexanderroman en ook nu worden er nog regelmatig boeken gepubliceerd over het leven, de veldtocht en het nalatenschap van deze man.
Zijn korte leven blijft tot de verbeelding spreken en dat is ook te danken aan het fabelachtige rijk dat hij veroverde: het Perzische Rijk van de Achaemeniden. Eeuwenlang zagen we dit ongelofelijke wereldrijk door de ogen van de Griekse auteurs, die niet altijd een even fraai en waarheidsgetrouw beeld schetsten van de Perzen. Gelukkig worden er vandaag de dag nieuwe ontdekkingen en studies gedaan naar deze supermacht.
Over Alexander de Grote, over de periode kort na zijn dood, en over het Achaemenidische Rijk, zijn heel wat interessante boeken te lezen. In de komende maanden post ik zeker nog boekentips over deze onderwerpen, dus kom af en toe nog eens kijken! Kan je niet wachten? De podcast The Ancients van Tristan Hughes wijdt heel wat afleveringen aan de Achaemeniden en hun voorgangers. Daarnaast bestaat er een podcast volledig gewijd aan het leven van Alexander de Grote, met de toepasselijke naam De wonderlijke avonturen van Alexander. Mocht je het nog niet gedaan hebben, kan je uiteraard op deze blog ook lezen over deel 1 en deel 2 van de veroveringstocht van Alexander de Grote lezen, of over zijn Gordiaanse knoop. Check zeker ook eens de Atlas van de wereldgeschiedenis voor een kaart van de tocht van Alexander en een kaart van het Perzische Rijk. Veel lees- en luisterplezier!
